सायबर सुरक्षेची गरज

सायबर सुरक्षेची गरज

-दादासाहेब येंधे (dyendhe1979@gmail.com)

सायबर सुरक्षा ही काळाची गरज असून त्यासाठी जगभरात वेगवेगळे प्रयत्न सुरू आहेत. त्यात तज्ज्ञांमार्फत वेगवेगळे सॉफ्टवेअर निर्माण करून त्याद्वारे सुरक्षा देण्याची जबाबदारी विविध कंपन्या पार पाडत आहेत. असे असले तरी याचा वापर करणाऱ्या नागरिकांना स्वतःची जबाबदारी ओळखून सावधानता बाळगणे आवश्यक आहे.

सध्या मोठ्या प्रमाणात ऑनलाईन व्यवहाराकडे लोकांचा कल वाढला आहे. वस्तू मागवणे, विविध सेवांचे शुल्क अदा करणे, पैसे ट्रान्सफर करणे आदी विविध कारणांसाठी ऑनलाइनचा वापर करण्यात येत आहे. त्यामुळे बँकिंग क्षेत्रात सायबर चोऱ्यांचे व फसवणुकीचे प्रमाण वाढले आहे. ग्राहकांची फसवणूक होऊ नये. यासाठी बँका मोठ्या प्रमाणात सावधानता बाळगतात. परंतु, ग्राहकांनी ऑनलाइन व्यवहार करताना एटीएम कार्डवरील माहिती व त्याचा पासवर्ड कोणालाही न देणे, फिशिंग ई-मेलवरून माहिती न देणे, लॉटरी किंवा अर्ज न करता नोकरी देणारे ईमेल यापासून दूर राहणे आदी काळजी घेऊन सुरक्षित व्यवहार करावेत. देशात कार्यरत असणाऱ्या विविध प्रकारच्या गुन्हेगारांनी अत्याधुनिक तंत्रज्ञान आत्मसात केले असून नेहमीच्या पद्धतीने गुन्हे करून पकडले जाण्याचा भोळसटपणा आता त्यांच्यामध्ये दिसून येत नाही. त्यासाठी युद्धपातळीवर सरकारचे प्रयत्न सुरू आहेत. असे असले तरी आजही सायबर गुन्हा घडलाच, तर काय उपाययोजना केल्या पाहीजेत याबाबत लोकांमध्ये जागृती निर्माण करण्यास अधिक व्यापक प्रयत्न करण्याची गरज आहे.

सर्वसामान्य लोकांनीही इंटरनेट वापरतानाचे नियम लक्षात घेऊन आपण या सायबर हल्ल्यांना बळी पडणार नाही

याची काळजी घेतली पाहिजे. पण, सगळ्याच बाबींमध्ये बऱ्यापैकी दुर्लक्षच केले जाते हे वास्तव आहे. ऑनलाईन

पेमेंट, इंटरनेट बँकिंग, सोशल मीडिया अकाउंट इत्यादिसाठी असलेल्या आपल्या पासवर्डची पुरेपूर काळजी घेणे

अत्यंत आवश्यक आहे. पासवर्ड जितका कठीण व क्लिष्ट तितका सुरक्षित ठरतो. आणि हॅकर्सना हॅक करणे मुश्किल होते. तसेच पासवर्ड सतत बदलत राहणे गरजेचे आहे. बँकिंगच्या व्यवहारात आता अनेक प्रकारचे वॉलेट, बँकिंग अँप उपलब्ध झाले आहेत. अनेकदा एकसारख्या दिसणाऱ्या अँपमुळे आपली फसगत होते आणि भलताच अँप डाउनलोड होतो. आणि चुकीचे अँप आपल्या मोबाइलमध्ये सेव्ह होते. अँपचा वापर सुरू करताना आपण संपूर्ण व्यक्तिगत माहिती त्यात जमा करतो आणि काही तासातच ग्राहकाला लुटले जाते. अँपचे अड्रेस देशाबाहेरचे असतात. त्यामुळे हॅकर्सचा शोध घेणे कठीण होते.

कधीतरी अचानक एखादा कॉल येतो, आपली माहिती विचारतो. अमूक-अमूक बँकेतून बोलतोय असे सांगतो. तुमचे एटीएम कार्ड लॉक झाले आहे, ते सुरू करून देतो असे सांगतो. आपणही घाईत असतो. आपला आधारकार्ड नंबर, पॅन कार्ड नंबर त्या अनोळखी व्यक्तीला सांगतो. मोबाइलवर आलेला ओटीपी समोरच्याला सांगतो. आणि नेमके इथेच फसतो. काही वेळातच आपल्या बँकेतील आकाउंटमधून रक्कम निघत असल्याचा मेसेज आपल्या मोबाइलवर येतो. अशा सर्वच प्रकारात सावध राहण्याची आवश्यकता आहे. यापासून वाचायचे असेल तर शाळा, महाविद्यालयांमधून, शहरी विभागातून सायबर गुन्हेगारी, करणे, उपाय आणि पोलीस संरक्षण याबाबतची माहिती पोचवायला हवी.

मोबाइल आणि इंटरनेटच्या अतिरीक्त वापरामुळे जग एका क्लिकमध्ये सामावले आहे. ही स्वागतार्ह गोष्ट असली

तरी एका क्लिकमुळे आर्थिक गुन्हे तितक्याच मोठया प्रमाणात वाढले आहेत, हेही ध्यानात घेणे गरजेचे आहे.

७०टक्के गुन्ह्यांत मोबाईलचाच वापर करण्यात आला आहे. त्यामुळे मोबाईसह सर्वप्रकारचे पासवर्ड सुरक्षित ठेवणे ही आपली नैतिक जबाबदारी ठरते. यासाठी उपाय म्हणून आर्थिक व्यवहार करताना सायबर कॅफेमधून किंवा दुसऱ्याच्या कॉम्प्युटवरून करू नका. अनोळखी आणि नवीन वेबसाईट्सना भेट देणे टाळा. सहज अंदाज बांधता येतील असे पासवर्ड नसावेत. बँकेतून बोलतोय, तुमचा आधारकार्ड नंबर सांगा वगैरे असा फोन आल्यास तात्काळ आपल्या संबंधित बँकेला तसेच स्थानिक पोलीस ठाणेत जाऊन तक्रार नोंदवा. लक्षात ठेवा! बँक कधीही आपल्या ग्राहकाला फोन करून कुठलीही माहिती विचारत नाही. आपले सेव्हिंग अकाउंट बंद झाले असेल किंवा एटीएम, क्रेडिट कार्ड ब्लॉक झाले असेल तर बॅंकेत गेल्यावर रीतसर संबंधित तक्रारीचा फॉर्म भरून दिल्यानंतरच, म्हणजेच आपल्या लेखी तक्रारीनंतर आपल्या विनंतीनुसार बँक आपल्याला नवीन एटीएम पिन देते किंवा आपले खाते पुन्हा सुरू करते. त्यासाठी संबंधित बँकेत जाणे गरजेचे असते. त्यामुळे वेळीच सावध व्हा.