कुटुंबातील एक दुर्लक्षित व्यक्तिमत्व : बाप

आईकडे अश्रूंचे पाट असतात; पण्‌ बापाकडे संयमाचे घाट असतात आणि ते घाट चढून गेल्यानेच आयुष्य सुकर होते,हे आमच्या लक्षात येऊ नये हीच आमची खरी शोकांतिका...

-दादासाहेब येंधे

'आई' हा आपल्या सर्वांचा जिव्हाळ्याचा विषय असतो. प्रत्येकाला 'आई' सर्वांत जास्त आवडते आणि आवडायलाच हवी, कारण तिच्यामुळेच आपण हे जग पाहू शकलो. आई या विषयावर अनेक पुस्तकं, कविता लिहिल्या गेल्या. एवढंच काय तर 'आई', 'माँ' असे कितीतरी सिनेमेसुद्धा तयार झाले आहेत व आपण ते आवडीने बघतो आहोत.

आपण आईचे गुणगान गात असताना एक गोष्ट नेहमी दुर्लक्षित राहते, ती म्हणजे घरातील वडील. आपल्या आयुष्यात बापाचे योगदानही काही कमी नाही. बापाबद्दल कुठेही बोलले जात नाही, कधीही लिहिले जात नाही. काही जणांनी बाप रेखाटला; पण तोही रागीट, मारझोड करणारा आणि 'व्यसनी'. समाजात दहा टक्के असे असतीलही; पण चांगल्या बापांबद्दल काय? बाप हा जरी कुटुंबातील महत्त्वाचा घटक असला, त्याचे घरात कितीही योगदान असले, तरी तो एक दुर्लक्षित घटक असतो. आता हेच पाहा ना! कोणत्याही परीक्षेचा निकाल लागल्यावर आई जवळची वाटते. कारण ती आपल्याला गोंजारते, जवळ घेते; कौतुक करते; पण कामावरून घरी येताना गुपचूप पेढ्यांचा बॉक्स आणणारा बाप किती जणांच्या लक्षात राहतो.

वडील त्यांच्या जीवनात खूप कष्ट करतात. काटकसर करून मुलांना पॉकेटमनी देतात. स्वत: छिद्र पडलेली बनियन घालतील; परंतु मुलीला ब्युटी पार्लरला, नवी साडी घ्यायला पैसे देतील. बाहेर जास्त पैसे जातात म्हणून घरीच बिनसाबणाची दाढी वडील आटोपत असतात. एखाद्या गरोदर आईला रुग्णालयात दाखल केल्यावर तिचे खूप कौतुक होते; पण रुग्णालयाच्या आवारात फेऱ्या मारणाऱ्या त्या बाळाच्या बापाची दखल कोण घेतो? ठेच लागली तर “आई गं' शब्द आपल्या तोंडातून बाहेर पडतो; पण हायवेवर एखादा ट्रक जवळ येऊन अचानक ब्रेक लावतो, तेव्हा आपण “बाप रे' हा शब्द उच्चारतो... कारण छोट्या-छोट्या संकटांसाठी आई चालते; पण मोठी-मोठी संकटे पेलताना बापच आठवतो आम्हाला!

आईच्या बोलण्यातून व अश्रूंतून आपल्याला तिचे प्रेम समजते, जाणवत असते; परंतु बापाचा धीरगंभीर स्वभाव, वेळप्रसंगी कठोरता धरतो त्यामुळे त्यांच्या प्रेमाची कल्पना आपल्याला येऊ शकत नाही. फणसाप्रमाणे ते बाहेरून काटेरी व आतून गोड असतात. कोणतीही गोष्ट आपल्याजवळ असली की तिची किंमत आपल्याला समजत नाही; परंतु तीच गोष्ट जवळ नसली की त्याची किंमत कळते.

सर्व वडीलधाऱ्या मंडळींची एकच अपेक्षा असते आणि तरुणांना आशीर्वाद देताना मनोमन प्रार्थना असते की, मुलांनो, ज्यांनी तुम्हाला या जगात आणले, त्यांना तुमच्या जगातून दूर लोटू नका, ज्यांनी तुम्हाला कडेवर घेऊन सर्वदूर फिरवले, त्यांना तुम्ही रस्त्याच्या कडेला सारू नका. ज्यांनी तुमचे बोट धरून पहिले पाऊल टाकायला मदत केली, त्यांचे पाय जेव्हा वृद्धत्वामुळे लटपटू लागतील, तेव्हा त्यांना आधार द्या, ज्यांनी तुमचे बोबडे बोल ऐकून तुमचे कौतुक करून तुमच्याशी त्याच भाषेत बोलले, त्यांचे बोलणे वृद्धत्वामुळे अस्पष्ट व न समजणारे होईल, तेव्हा त्यांची चेष्टा मस्करी करू नका, ज्यांनी तुमच्या लहानपणीच्या असंख्य व अखंड प्रश्‍नांना जमेल अशी उत्तरे देऊन तुमची जिज्ञासा पूर्ण केली, ते जेव्हा आजच्या युगातील काही गोष्टींबद्दल प्रश्‍न विचारतील, तेव्हा न कंटाळता, उत्तर देण्याचा प्रयत्न करा. मुलांच्या नोकरीसाठी साहेबांपुढे लाचार होणारा बाप, घरच्यांच्या अथवा स्वत:च्या व्यथा दडवणारा बाप खरेच किती ग्रेट असतो; पण त्याची दखल कुणीही घेत नसतो. तो एकप्रकारे दुर्लक्षितच  राहतो; आईकडे अश्रूंचे पाट असतात; पण्‌ बापाकडे संयमाचे घाट असतात आणि ते घाट चढून गेल्यानेच आयुष्य सुकर होते, हे आमच्या लक्षात येऊ नये हीच आमची खरी शोकांतिका. म्हणून अशा दुर्लक्षित बापालाही कुटुंबात आदर, प्रेम, न्याय मिळावा ही परमेश्राकडे प्रार्थना करू या.

Father day